5S kuralı, kaliteli bir çalışma ortamı oluşturmak ve bu ortamın sürekliliğini sağlamak için geliştirilen bir tekniktir. Çalışma koşullarını performans, konfor, güvenlik ve temizlik açılarından en iyi hale getirme amacı taşıyan bu teknik ülkemizde 5S tertip düzen sistemi olarak anılmaktadır fakat tam karşılığı 5S işyeri organizasyonudur.
5S sistemi, sadece tertip ve düzenden fazlasını amaçlamakta, işyerini veya yaşam alanlarını daha ergonomik, güvenli ve verimli hale amacı taşıyan bir sistemdir.
5S kuralı, 1950’lerde Japonya’da ortaya çıkmış olmakla birlikte Japonca Seiri, Seiton, Seiso, Seiketsu, Shitsuke kelimelerinin slogan haline getirilmiş halidir. Bu kelimeler sırasıyla Ayıklama, Düzen, Temizlik, Standartlaştırma ve Disiplin anlamlarına gelmektedir ve 5s açılımı olarak da bilinir. 5S tekniği, endüstriyel üretimde yalın üretim metodunun vazgeçilmez bir adımı haline gelmiştir.
5s çalışmaları öncesinde tecrübeli kişi veya firmalarda 5s eğitimi almak faydalıdır çünkü 5s kuralını yanlış uygulamak hiç uygulamamak gibi olacağından adımların doğru uygulanması gerekir.
5S Kuralı Uygulama Adımları
Ayıklama (Seiri)
5s adımları arasında ilk adım olan ayıklama adımı, çalışma alanında sürekli olarak ihtiyaç duyulmayan malzeme, ekipman ve aletlerin düzenli bir şekilde çalışma alanından uzaklaştırılmasıdır.
Ayıklama adımının iyi yapılması diğer adımların etkili olması açısından çok önemlidir. İhtiyaç olmayan malzeme ve aletlerin ortadan kaldırılması ile iş güvenliğini sağlamak kolaylaşacak, verimlilik ve ürün kalitesi artacaktır.
Ayıklama adımı sayesinde çalışma ortamında boşta duran eşyaların, gereksiz ve düzensiz kabloların, zeminde duran el aletlerinin sağlık ve güvenlik riskleri oluşturması önlenebilir.
Düzen (Seiton)
Sürekli ihtiyaç duyulan ekipman, demirbaş vb. malzemelerin bulunmasını ve kullanılmasını kolaylaştırmak amacıyla yapılan dizme, düzenleme ve tertip adımıdır. Bu adım her türlü alet, ekipman ve makineyi kapsar.
Bir çalışma ortamında düzen olmaması iş kaybı, aşırı yorulma, fazladan insan enerjisi kullanımı nedeniyle güvensiz bir çalışma ortamı oluşturur.
Ayrıca düzenleme adımında birbiri ile yan yana bulunması tehlikeli olan alet, makine ve malzemelerin de düzenlenmesini sağlar. Örneğin yanıcı ve yakıcı malzemelerin bir arada bulunması bu adım sayesinde önlenecektir.
Temizlik (Seiso)
Çalışma alanlarında ve makinelerde çevre, üretim ve makine kaynaklı her türlü kirliliğin yok edilmesi ve korunmasıdır. Temizlik aynı zamanda duyu organlarımızla yapabileceğimiz bir kontroldür, oluşabilecek hataları önceden tespit etmemizi sağlar.
Çalışma ortamının temiz olmaması çalışanların morali bozarak psikososyal yönden risk oluşturur. Ayrıca iş hijyenini olumsuz etkileyerek bulaşıcı veya kısa süreli sağlık problemlerine neden olur. Bu nedenle 5s basamakları arasındaki işyeri temizliği ve düzeni, diğer bir çok problemi daha başlamadan ortadan kaldıran bir etkendir.
Tavsiye Yazı: İş Ortamında En Kirli Yerler
Standartlaştırma (Seiketsu)
Standartlaştırma adımı, diğer adımların sürekliliğinin sağlanması için oluşturulması gerekli standartlar, kontroller ve iyileştirmelerin bütünüdür.
Standartlaştırma ile her bir adımda yapılacak işler standart hale getirilerek kontrolü kolaylaşır ve hataların bulunması sağlanır. Standartlaştırma, diğer 3 adımın daha etkili yürütülmesini sağlar.
Disiplin (Shitsuke)
Diğer adımların sürekliliğini sağlamak için standartlaştırma adımı ile belirlenen standart ve kuralların düzenli olarak kontrol edilmesidir. Disiplin adımı, diğer 4 adımı birbirine bağlayan çalışmadır.
5S ve İş Güvenliği Arasındaki Benzerlik
Dünya’da 5S prensibi sık sık 6S kuralı olarak dile getirilir. Burada sonradan eklenen 6. S sloganı safety kelimesinden gelen güvenlik kavramıdır. tüm tertip, düzen ve kalite sistemlerini iş güvenliği ile ilişkilendirmek mümkündür.
Ayıklama, düzen ve temizlik adımları, iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile doğrudan büyük benzerlik gösterip iç içe düşünülebilecek kavramlardır. risk değerlendirme çalışmalarında ortaya çıkan bir çok riskin temelini düzensizlik ve kirlilik oluşturur. Bu nedenle etkili ve dikkatli bir 5S uygulaması, işyerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi açısından çok önemlidir.
5S Tekniği Nasıl Uygulanır ?
5S tekniğini uygulamak için öncelikle çalışma ortamında detaylı bir inceleme yapılması gereklidir. Bu inceleme sırasında tüm alet ve ekipmanlar ile çalışma ve depolama alanları ortaya çıkarılır.
Her bir alet ve makine için çalışma alanındaki ihtiyaç derecesi belirlenip hangi ihtiyaç derecesinde bulunan ekipmanların hangi alanlarda bulunacağı veya depolanacağı belirlenebilir. Bu sayede ekipmanlar ve alanlar arasında sürekli olarak sınıflandırma yapılmak zorunda kalınmaz. Bu işlemler ayıklama ve düzen adımlarını kapsar.
Çalışma ortamı düzenlendikten sonra ortamda bulunan makine ve ekipmanların kirlilik oluşturma dereceleri belirlenir ve kirliliği ortadan kaldırma veya düzenli temizlik yöntemleri kararlaştırılır. Bu işlem temizleme adımıdır.
Belirlenen tüm makine, ekipman ve alet ile bunların bulunması gereken alanlar, ihtiyaç dereceleri, kirlilik oluşturma sınıfları gibi özellikler standartlaştırma adımıdır.
Belirlenen standartların hangi sıklıkla uygulanacağı, adımların hangi aralıklarda kontrol edileceği ise disiplin adımıdır.
5S Tekniği Nerelerde Uygulanır ?
5s tekniği tüm işyeri ve çalışma ortamlarında uygulanabilir. Bunun yanında evlerimizde de özellikle bahar temizliği düşüncesi ile 5s yöntemi adımları uygulanabilir. Bu sayede evlerimizde kullanmadığımız eşyaları ortadan kaldırabilir, yaşam alanlarını daha verimli kullanabiliriz. Normal 2-3 kişilik bir ailede ayıklama ve düzen adımları uygulanarak ortalama 2-3 koli kullanılmayan eşya bulmak mümkündür.
Çalışma ortamlarında ise depo düzeni, ofisler, araçlar, raf düzenleri, malzeme depolama gibi konularda 5s yöntemi çok faydalı bir yöntemdir. Bu sayede çalışanların sağlık ve güvenlik riskleri azaltmakla beraber yapılan iş için ihtiyaç duyulan mekan ve kaynak ihtiyacı da azalır. Bu da işletmelere, kaynaklarını yatırım, eğitim ve sağlık gibi farklı alanlarda kullanma imkanı tanır.
Bu içerik İsgnedir.com yazarı tarafından oluşturulmuştur. İsgnedir.com`un belirtmiş olduğu “İçerik Kullanım İzinleri”ne bağlı kalmak kaydıyla kullanabilirsiniz.